Geodezja to nauka zajmująca się ustalaniem wielkości i kształtu Ziemi, wyznaczaniem punktów na jej powierzchni oraz wykonywaniem pomiarów zarówno w małej, jak i dużej skali.
Początki geodezji sięgają czasów sprzed naszej ery, kiedy to zaczęto stawiać sobie pytania, jakiego rozmiaru jest Ziemia oraz w jaki sposób określić i zmierzyć daną powierzchnię, na przykład pola uprawnego. Jak wyglądała praca pierwszych geodetów? Jakie czynności obejmowała wówczas geodezja?
Historia geodezji
Już w czasach przed naszą erą, odkrycia geodezyjne greckich uczonych (Pitagoras, Arystoteles) pomogły sformułować tezę o kulistym kształcie Ziemi. To również wtedy po raz pierwszy dokonano pomiaru promienia naszej planety. W starożytnym Egipcie opracowano zasady miernictwa, natomiast w starożytnym Rzymie przeprowadzano różnego rodzaju czynności geodezyjne w trakcie budowania akweduktów i dróg. Warto wspomnieć także o rozwinięciu pomiarów hydrograficznych w średniowieczu.
Wraz z rozwojem technologii, zadania osób zajmujących się geodezją ulegały stopniowej zmianie. Zaczęto analizować odkryte tereny oraz sporządzać na tej podstawie mapy. Badano również kształt i wielkość Ziemi oraz różne zjawiska zachodzące w przyrodzie.
Po wynalezieniu noniusza (specjalnej podziałki) w XVII wieku, wykonywane przez geodetów pomiary były dokładniejsze. W 1615 roku Willebrord Snell wdrożył nową metodę pomiaru osnów geodezyjnych (triangulację) po to, by wyliczyć promień Ziemi. W XIX wieku niemiecki naukowiec Gauss skonstruował heliotrop, czyli instrument wykorzystywany w geodezji do pomiaru krzywizny. Ponadto opracował teorię błędów pomiarowych i odwzorowania kartograficzne elipsoidy obrotowej na płaszczyźnie.
Historia geodezji w Polsce
Już w XII wieku wyznaczano granice za pomocą kijów, żerdzi i sznurów. Zajmowali się tym żerdnicy królewscy. Pełnili oni niezwykle ważną funkcję, ponieważ poza wytyczaniem gruntu, rozstrzygali spory graniczne. Pod koniec XIII wieku podkomorzy królewscy szacowali wartość danej nieruchomości oraz zajmowali się klasyfikacją terenu. W średniowieczu za przeprowadzanie pomiarów odpowiedzialni byli miernicy.
W XVII wieku utworzono pierwszą katedrę geodezji na Akademii Krakowskiej. Absolwenci nosili tytuł geometry królewskiego. Po rozbiorach, ówcześni geodeci zostali wcieleni do urzędów Prus, Austrii i Rosji, co po odzyskaniu niepodległości doprowadziło do niespójności w systemie pomiarów, mapach i jednostkach miar. W 1925 roku wprowadzono ustawę o mierniczych przysięgłych, która miała na celu ujednolicenie wszelkich nieścisłości. Wówczas też mapy i plany sporządzone przez mierników miały stanowić dokumenty urzędowe.
W okresie międzywojennym zaczęto wykorzystywać zdjęcia lotnicze po to, by ewidencjonować budynki i drogi. W 1945 roku powstał Główny Urząd Pomiarów Kraju, który zajmował się ujednoliceniem mapy Polski. Czas PRL nie sprzyjał rozwojowi prywatnych biur mierniczych, dopiero w 1989 roku weszła w życie ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne, a geodeci mogli prowadzić własne biznesy.
Podsumowanie
Na przestrzeni lat obowiązki geodetów ulegały zmianie. Początkowo zajmowali się oni wyłącznie pomiarami powierzchni pola uprawnego, mierzeniem odległości i kątów prostych. Wraz z rozwojem technologii, zwiększał się zakres ich obowiązków.
Obecnie geodeci mierzą grunty i działki, sporządzają mapy (na przykład terenu czy pod budowę różnego rodzaju dróg), wyznaczają punkty graniczne, ustalają przebieg granicy działki ewidencyjnej, a także wytyczają sieci uzbrojenia terenu.
